Kodeks cywilny mówi o trzech rodzajach wyboru, jakie ma spadkobierca. Może on dokonać przejęcia prostego, a więc przyjęcia spadku bez ograniczenia odpowiedzialności za jakiekolwiek długi. Ma także możliwość przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza, a więc z ograniczeniem odpowiedzialności za długi. Ostatnią możliwością jest całkowite odrzucenie spadku. To właśnie na tym rozwiązaniu skupimy się dzisiaj.

Spadkobiercy zazwyczaj decydują się na przyjęcie proste spadku, albo  z dobrodziejstwem inwentarza. Niemniej czasami dochodzi również do sytuacji, kiedy spadkobierca wskazany w testamencie nie chce dziedziczyć spadku.

Jak mówi Kodeks Cywilny, z mocy ustawy do spadku powołani zostają najbliżsi krewni zmarłego. Kolejność ta przedstawia się w sposób następujący:

1.            w pierwszej kolejności dzieci i małżonek spadkodawcy,
2.            dalej małżonek spadkodawcy, dzieci oraz wnuki spadkodawcy,
3.            w następnej kolejności małżonek i rodzice spadkodawcy, jeśli nie posiada on dzieci ani wnuków,
4.            następnie rodzice spadkodawcy, jeżeli nie posiadał on małżonka, dzieci ani wnuków,
5.            dalej jeden rodzic i rodzeństwo spadkodawcy albo ich zstępni, jeżeli spadkodawca nie miał małżonka, dzieci ani wnuków, a jego drugi rodzic nie żyje,
6.            następnie dziadkowie, jeżeli spadkodawca nie miał innych bliższych krewnych,
7.            pasierbowie, jeżeli nie żyją już dziadkowie spadkodawcy,
8.            gmina albo Skarb państwa, jeżeli spadkodawca nie miał żadnych spadkobierców.

Jeżeli spadkobierca zdecyduje się na odrzucenie spadku, zostanie on wykluczony z dziedziczenia. Oznacza to, że będzie on traktowany tak, jakby w ogóle nie dożył odczytania testamentu spadkodawcy, a tym samym otwarcia spadku.

Spadkobiercy ustawowi, a więc małżonek a także dzieci spadkodawcy, muszą pamiętać o tym, aby odrzucić spadek, jeżeli nie chcą go dziedziczyć na przykład z powodu długów spadkodawcy, którymi obciążony jest spadek.

Co więc należy uczynić, aby odrzucić niechciany spadek? Spadkobiercy, którzy chcą z niego zrezygnować, powinny podpisać stosowne oświadczenie o odrzuceniu praw i obowiązków. Oświadczenie takie można sporządzić w obecności notariusza albo bezpośrednio przed sądem. W tym miejscu należy zaznaczyć, że takie oświadczenie spadkobierców nie może zostać spisane w momencie, gdy spadkodawca jeszcze żyje.

Po spisaniu oświadczenia, które powinno zawierać wszelkie dane identyfikacyjne spadkobierców, muszą oni złożyć je w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym otrzymali oni informację o powołaniu do spadku. Mówi o tym art. 1015 § 1 Kodeksu Cywilnego: „oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania”. Dotrzymanie tego terminu jest niezwykle ważne. Jeżeli zostanie on przekroczony, będzie to równoznaczne z przyjęciem przez spadkobierców spadku. Wyjątek stanowią spadkobiercy, którzy nie posiadają pełnej zdolności prawnej.

Czy każdy może dokonać odrzucenia spadku? Nie. Spadek mogą bowiem odrzucić wyłącznie osoby fizyczne oraz prawne. Oznacza to, że spadku nie mogą odrzucić instytucje finansowe, jak na przykład gmina spadkodawcy, albo Skarb Państwa.

Jeżeli spadek na zostać odrzucony przez nieletnie dzieci albo wnuki spadkodawcy, to muszą tego dokonać ich rodzice lub prawni opiekunowie. Aby tego dokonać, muszą oni uzyskać zgodę sądu opiekuńczego na dokonanie czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu majątkiem ich dziecka. Tylko w ten sposób nieletni spadkobiercy mogą zrzec się spadku.

Magdalena Paluch
Dział Analiz WGN