W wyroku z dnia 6 marca 2013r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że specjalne regulacje ustawy z 7 września 2007 r. o przygotowaniu turnieju EURO 2012 nie mogą mieć zastosowania do przedsięwzięć EURO 2012 nie zrealizowanych przed rozpoczęciem turnieju.
 
6 marca 2013 r. Trybunał Konstytucyjny w pełnym składzie rozpoznawał wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dotyczący ustawy o zmianie ustawy o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012 - dalej jako specustawa Euro 2012. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 2 w związku z art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 31 sierpnia 2012 r. o zmianie ustawy o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012, są niezgodnez art. 2 konstytucji.Powyższe przepisy są nierozerwalnie związane z całą ustawą o przygotowaniu finałowego turnieju (...). W pozostałym zakresie Trybunał umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku (k 1/12).
 
Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej jako wnioskodawca stwierdził, iż zmieniająca ustawa przedłuża, a w pewnym zakresie reaktywuje, obowiązywanie ustawy z 7 września 2007 r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012. Ustawę tę stosuje się także do przedsięwzięć Euro 2012, określonych w przepisach wydanych na podstawie jej art. 4 ust. 1 i niezrealizowanych przed rozpoczęciem turnieju Euro 2012. Ponadto nowelizacja miałaby mieć charakter retroaktywny, bowiem wejdzie ona w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, lecz z mocą od dnia 8 czerwca 2012 r.
 
Wnioskodawca nie kwestionował wprowadzenia nadzwyczajnych regulacji prawnych uzasadnionych interesem publicznym, jakim było należyte i terminowe przygotowanie prestiżowej, europejskiej imprezy futbolowej, a następnie jej właściwe przeprowadzenie. Skoro jednak celem kwestionowanej ustawy było stworzenie warunków umożliwiających organizację finałowego turnieju UEFA EURO 2012, to z chwilą zakończenia tego turnieju całkowicie skonsumowany został cel tej ustawy, która utraciła rację swego obowiązywania.
 
Zdaniem Prezydenta RP poprzez wprowadzenie rozstrzygnięcia, które jest dla adresatów prawa zaskoczeniem, kwestionowana ustawa narusza zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa. Pewność prawa powinna być rozumiana jako pewność tego, iż w oparciu o obowiązujące prawo adresaci norm prawnych mogą kształtować swoje stosunki życiowe. Jednostka ma prawo oczekiwać, że regulacja prawna nie zostanie zmieniona na jej niekorzyść w sposób arbitralny, a ustawodawca nie może w sposób dowolny kształtować treści obowiązujących norm (z uzasadnienia wniosku Prezydenta RP).
 
Ustawa o zmianie specustawy o Euro 2012 przewidywała, że przepisy ustawy z dnia 7 września 2007r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012 (t.j. Dz. U. 2010, Nr 26, poz. 133 z późn. zm.), będą się stosować także do przedsięwzięć Euro 2012 określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 4 ust.1 tej ustawy i niezrealizowanych przed rozpoczęciem turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej Euro 2012. Zakwestionowana ustawa miała wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z mocą od 8 czerwca 2012 r. Wykaz przedsięwzięć Euro 2012 został określony Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 29 grudnia 2009r. w sprawie wykazu przedsięwzięć Euro 2012 (Dz. U. z 2010r. Nr 8 poz. 52 z późn. zm.). Przedsięwzięcia te (w rozporządzeniu ujęto ich aż 136) są celami publicznymi i inwestycjami celu publicznego w rozumieniu przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz przepisów o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Założeniem specustawy Euro 2012 było usprawnienie i przyśpieszenie wywłaszczania nieruchomości na cele związane z przygotowaniem turniej Euro 2012 r.
 
Ustawa zmieniająca, w stosunku do przedsięwzięć infrastrukturalnych, zakwalifikowanych jako przedsięwzięcia EURO 2012 i nierozpoczętych przed turniejem, z mocą wsteczną nakazywała kwalifikować czynności dokonane po 8 czerwca 2012 r. jako zgodne z ustawą. Prawodawca tym samym nakazał stosować przepisy ustawy o przygotowaniu do turnieju Euro 2012 od momentu, który ustalono dopiero w ustawie zmieniającej. Przepisy miały przedłużyć możliwość realizacji inwestycji nieukończonych przed rozpoczęciem turnieju (m.in. podziemnego łącznika kolejowego z lotniskiem Modlin i podziemnego dworca PKP w Krakowie). Trybunał Konstytucyjny stwierdził naruszenie zasady lex retro non agit. Ponadto Trybunał Konstytucyjny stwierdził naruszenie zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa.
 
Specustawa Euro 2012 miała na celu przygotowanie turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej w 2012r. Fakt powołania do życia tej ustawy przez wielu prawników odbierany był jako niemoc w realizacji inwestycji budowlanych w normalnym trybie. Głównie chodzi o przyjęcie zmodyfikowanego trybu wywłaszczania nieruchomości od tego przewidzianego w ustawie o gospodarce nieruchomościami. Specustawa przewidywała inny tryb, który stawiał inwestora w uprzywilejowanej pozycji. Przepisy ustawy pozwalały m. in. na: odstąpienie od obowiązku doręczania stronom decyzji lokalizacyjnej stanowiącej zarazem podstawę wywłaszczenia na rzecz zawiadomienia o jej wydaniu, oraz na nadaniu natychmiastowej wykonalności wszelkim decyzjom wydawanym w związku z realizacją Euro 2012.
 
W odmienny sposób od tego przewidzianego w ustawie o gospodarce nieruchomościami specustawa określała sposób wypłaty odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość. Odszkodowanie określano w wysokości uzgadnianej pomiędzy inwestorem a właścicielem wywłaszczonej nieruchomości. Jeżeli jednak w terminie 2 miesięcy od dnia, w którym decyzja o ustaleniu lokalizacji przedsięwzięcia Euro 2012 stała się ostateczna, nie doszło do uzgodnienia, wysokość odszkodowania ustalał wojewoda w drodze decyzji, w terminie 30 dni od dnia wszczęcia postępowania. Postępowanie o ustalenie wysokości odszkodowania wszczynało się niezwłocznie po upływie terminu na dokonanie uzgodnienia, o którym mowa w zdaniu pierwszym. Jeżeli dotychczasowy właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości objętej decyzją o ustaleniu lokalizacji przedsięwzięcia Euro 2012 odpowiednio wydał tę nieruchomość lub wydał nieruchomość i opróżnił lokal oraz inne pomieszczenia niezwłocznie, lecz nie później niż w terminie 14 dni od dnia:
1)   doręczenia zawiadomienia o wydaniu decyzji, o którym mowa w art. 24 ust. 2, albo
2)   w którym decyzja o ustaleniu lokalizacji przedsięwzięcia Euro 2012 stała się ostateczna
- wysokość odszkodowania powiększało się o kwotę równą 5 % wartości nieruchomości lub wartości prawa użytkowania wieczystego.
 
Natomiast w przypadku, gdy decyzja o ustaleniu lokalizacji przedsięwzięcia Euro 2012 dotyczyła nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym albo budynkiem, w którym został wyodrębniony lokal mieszkalny, wysokość odszkodowania przysługującego dotychczasowemu właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu, zamieszkałemu w tym budynku albo lokalu, powiększało się o kwotę 10 000 zł w odniesieniu do tej nieruchomości.
Niezależnie od tego czy odszkodowanie wypłacane jest na podstawie ustawy o gospodarce nieruchomości czy specustawy Euro 2012, określane ono jest zawsze na podstawie operatu szacunkowego sporządzonego przez uprawnionego rzeczoznawcę majątkowego.
 
Jednym z ważniejszych przedsięwzięć określonych w Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 29 grudnia 2009r. w sprawie wykazu przedsięwzięć Euro 2012 była przebudowa Stadionu Śląskiego w Chorzowie. Miał to być jedyny stadion gotowy w 2012r., który posiadałby bieżnie lekkoatletyczną. Z uwagi na liczne problemy, do tej pory nie udało się ukończyć modernizacji tego ważnego dla środowiska sportowego stadionu. Ogłoszenie pierwszego przetargu na modernizacje tego stadionu odbyło się jeszcze 17 grudnia 2008r.
 
Należy nadmienić, że na potrzeby przeprowadzenia turnieju Euro 2012 zostały utworzone na podstawie ustawy z 7 września 2007 r. o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012 (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 26, poz. 133 ze zm.), dwie spółki celowe: Narodowe Centrum Sportu Sp. z o.o. i PL.2012+ Sp. z o.o. W stosunku do spółek celowych uprawnienia właścicielskie określone w ustawie z 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (DzU. Nr 106, poz. 493 ze zm.) wykonuje wyłącznie minister właściwy do spraw kultury fizycznej.
 
Narodowe Centrum Sportu Sp. z o.o. została zawiązana 4 października 2007 r., a następnie 6 listopada 2007 r. wpisana do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, z kolei spółka PL.2012+ Sp. z o.o. została zawiązana 19 października 2007 r., a następnie 23 listopada 2007 r. wpisana do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Zgodnie z art. 10 specustawy Euro 2012,spółka celowa nie może prowadzić działalności niezwiązanej z realizacją przedsięwzięć Euro 2012 powierzonych spółce celowej w umowie, o której mowa w art. 17 ust. 1 oraz tworzyć innych podmiotów i nie może nabywać akcji, udziałów lub innych tytułów uczestnictwa w innych podmiotach. Ponadto do końca 2012r. w odniesieniu do obu spółek celowych nie można było wszcząć postępowania naprawczego oraz nie można było ogłosić ich upadłości. Z uwagi jednak na art. 40 specustawy Euro 2012 ograniczenia te od początku 2013r. zostały zniesione.
 
Odnosząc się do skutków wyroku Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że ustawa o przygotowaniu turnieju Euro 2012 nie znajduje zastosowania do infrastrukturalnych przedsięwzięć, które nie zostały rozpoczęte przed turniejem Euro 2012. W odniesieniu do przedsięwzięć w toku, które zostały objęte decyzją lokalizacyjną, stosuje się ogólne przepisy prawa. Dalej Trybunał Konstytucyjny stwierdził, iż prowadzając w procesie legislacyjnym ograniczenia konstytucyjnych praw i wolności prawodawca zobowiązany jest każdorazowo szczegółowo je uzasadnić. Niedopuszczalne jest automatyczne stosowanie ograniczającego konstytucyjne prawa reżimu ustawy o przygotowaniu do turnieju Euro 2012 w sytuacji, w której zadanie tej ustawy zostało zrealizowane. Przeciwne stanowisko prowadziłoby do podważenia efektywności konstytucyjnej ochrony praw podmiotowych (z sentencji wyroku trybunału Konstytucyjnego K 1/12 z dnia 6 marca 2013r.).
 
Robert Naborczyk
źródło: Property Journal 4-5/2013