„Naotradycjonalizm Sebastiana Treese jest świadectwem tego, że można projektować z wyobraźnią i nadal bezproblemowo budować w kontekście bogatego dziedzictwa kulturowego. (...) jego budynki wzbogacają otoczenie miejskie, w którym są budowane, a po zastanowieniu staje się jasne, że są nasycone bogatym zrozumieniem historycznego precedensu.”
To właśnie tymi słowami, w 2021 roku, Stefanos Polyzoides, przewodniczący jury Nagrody Driehaus, uzasadniał nadanie zeszłorocznego wyróżnienia.
Sebastian Treese – sylwetka
Zanim jednak pochylimy się nad gąszczem pytań o tym kim jest wspomniany Sebastian Treese i co dokładnie takiego wniósł do świata architektury, pewien zalążek odpowiedzi znajduje się już w samym wyróżnieniu. Będąc tak naprawdę kontrą dla nagrody Pritzkera, czyli Nobla dla architektów, nagroda Uniwersytetu Notre Dame, nazwana na część Richarda Driehausa ma, jak można oficjalnie to przeczytać ,,honorować całokształt twórczości na rzecz rozwoju tradycyjnej, klasycznej i zrównoważonej architektury jak również urbanistyki”.
Przyznawana co roku od 2003 r. żyjącym architektom, przeznaczona jest dla tych, których prace we współczesnym społeczeństwie wywarły pozytywny wpływ na kulturę, środowisko i sztukę, przy jednoczesnym zachowaniu najwyższych ideałów architektury klasycznej. Urodzony w 1977 roku Sebastian Treese od najmłodszych lat skłaniał się ku uwielbieniu dla architektury.
Trudno powiedzieć ile wpływu na uwrażliwienie niedoszłego architekta miało dziedzictwo budowlane rodzinnego miasta Mainz, a na ile jak sam twierdzi trochę przypadek.Kiedy to w wieku 16 lat, uczęszczając do szkółki teatralnej w Osnabrücku przyszło mu ćwiczyć swoją rolę w szkolnej sali gimnastycznej. Towarzystwo zielonego linoleum, ścian wspinaczkowych i niebieskich materaców było otoczeniem na tyle utrudniającym wczucie się w rolę, że wychodząc z własną inicjatywą Treese zaproponował wykonanie przez siebie stosownej scenografii. Takiej, która umożliwi coś więcej niż trwanie w wirtualnej iluzji podczas gry.
Tak też w 1994 roku, z przymrużeniem oka narodził się pierwszy projekt. Chociaż trudno scenerie kolumnad z kapitelami z papieru Marche traktować poważnie, to finalnie właśnie ona zaprowadziła Sebastiana na architekturę na Berliński Uniwersytet Sztuk Pięknych.
Początki kariery
Początek lat dziewięćdziesiątych w Berlinie był okresem kształtowania się koncepcji na ponowne zagospodarowanie złączonej na nowo stolicy. Jedną z nich była tak zwana Stadtreparatur, określana również jako Rekonstrukcja Krytyczna. Opracowana przez Josefa Paula Kleihuesa, jeszcze w latach osiemdziesiątych zakładała powrót do tradycyjnych stylów, wraz z przywróceniem miastu tego co niezrekonstruowane oraz nadaniem mu formy skoncentrowanej na pieszych.
Na owej fali Treese rozpoczął swój staż przy odrestaurowywaniu domu Carla Frideshinkela, a niedługo później trafił pod skrzydła Hansa Kollofa, ówczesnej legendy niemieckiej sceny architektonicznej.
Jak sam wspomina, „jego praktyka wprowadziła mnie we współczesną szkołę myślenia, ale taką, która jest oddana klasycznym zasadom, które Kollof położył jako podstawę do naszego podejścia do projektowania i urbanistyki. Po czterech latach z nim, czułem się jakby minęło dziesięć, nie mogą przy tym doczekać się aż w końcu wypróbuję wszystko czego mnie nauczył.”
Przygoda związaną z własnym studiem architektonicznym rozpoczęła się w 2008 roku, w skromnym biurze zlokalizowanym w wynajętym pokoju. W trakcie kolejnych trzech lat Treese, działający już razem ze swoją przyszłą żoną Julią otrzymali pierwszą okazję do zaprezentowania się światu. Była to realizacja małego, wiejskiego domku pod Berlinem, w miejscowości Groß Schauen, tuż nad brzegiem brandenburskiego jeziora. Szukając pomysłów na projekt, inspiracją okazała się jego sama okolica.
„Kiedy zwiedzaliśmy okolice zainspirowały nas liczne proste, ale piękne drewniane stodoły, wyłożone przetartymi sosnowymi deskami, bejcowanymi na ciemno z nieprzyciętymi krawędziami.”
To wykorzystanie drewna, chociaż proste i jakże ludowe stworzyło skojarzenie z japońską architekturą drewnianą. Stamtąd zaś był już tylko krok do pomysłu wykorzystania tego samego chropowatego drewna jako wykładziny na część zewnętrznych ścian. Podobnie, ale już w bardziej kontrolowany sposób zostało zaprojektowane wnętrze, gdzie przegubowe deski zmieniły się w płócienną powierzchnie, okalającą zarówno ściany jak i sufit, który od profili na ścianach zgina się ku sobie niczym namiot.
„Kontekst wernakularny pokazuje w bardzo prosty sposób, jak podchodzimy do architektury. Nie trzeba nic wymyślać, a raczej wiązać z tym, co możemy znaleźć, (...) zwykle nasze budynki płynnie łączą się z lokalnym środowiskiem, zachowując niezależność poprzez transformację znalezionych form w nową całość.”
Magnum opus, czyli Eisenzahnstrasse 1
Niewątpliwym kamieniem milowym dla rozwijającego się studia architektonicznego okazała się współpraca z firmą Ralf Schmitz GmbH, przedsiębiorstwem budowlanym znad Renu, które rozwijając się od 1864 roku wyspecjalizowało się w budowaniu ekskluzywnych nieruchomości.
Pierwszą wspólną realizacją było zagospodarowanie działki w Oberkassel, najbogatszym przedmieściu Düsseldorfu. Efektem prac było zaprojektowanie dwóch podobnych domów, które wtapiając się w krajobraz analogicznie jak w Groß Schauen przejmują od niego zasady dekoracji.
Prawdziwym jednak magnum opus okazała się już druga współpraca. Finalnie to również ona stała się dla Treese podstawą do przyjęcia wspomnianej nagrody Driehausa. Powstała w ciągu trzech lat realizacja przy Eisenzahnstrasse 1 w Berlinie, nie tylko po swoim ukończeniu 2016 r. stała się wizytówką marketingową kunsztu dewelopera, ale również pierwszym zobrazowaniem tego co można zobaczyć w wyszukiwarce pod fraza „neotraditional architecture”.
Na ulicy Eisenzahn uwidacznia się inspiracja klasycznymi paryskimi bulwarami zaprojektowanymi przez urbanistę Haussmanna. Chociaż ostatnia wojna mocno zredukowała liczne niegdyś w pierzei bogate kamienice, to te które miały szczęście ocaleć opowiadają historię burżuazyjnego budownictwa, z wielopiętrowymi wykuszami wprowadzającymi na ulicę silne podziały wertykalne.
Sprostanie tej zauważalnej i rozciągającej się stylistyce stało się wręcz w odczuciu architekta jego moralnym obowiązkiem. Do tego stopnia, że wraz z żoną zdecydowali się polecieć do francuskiego źródła, aby dokładniej zbadać uniwersalną siatkę elewacji Haussmanna, która zdefiniowała to jak wygląda dzisiaj Paryż.
Ze względu na to, że nieruchomość była dwukrotnie większa od zwykłej okolicznej działki, architekci zdecydowali się na zapewnienie rytmu pionowego, tworzonego przez 13 osi, z dominującym środkiem i dwoma symetrycznymi odpowiednikami. Parter dekorują ogrody, które wpisują się w ich istniejący, uliczny ciąg.
Nie tylko wzmacniają one prywatność, ale również jako strefy pół publiczne akcentują granice miedzy budynkiem a chodnikiem. Zlokalizowane w środkowej osi szklane wejście przyozdobione jest żelaznymi ramami tworzącymi rozety, które niczym w najdroższych kamienicach prowadzi do dużego wejściowego holu. Zastosowanie boniowania na dwóch pierwszych kondygnacjach stwarza wizualny efekt solidnej, kamiennej podstawy dla następnych, gładkich pięter, które uwidaczniają delikatne formowanie zaokrąglonych wykuszy. W przeciwieństwie jednak do swojego sąsiedztwa, ozdobny detal nie przejawia się tutaj ornamentami wplecionym w fasadę.
Zamiast tego świadomie nawiązując do Paryża wykorzystuje wzorzyste okratowanie balustrady balkonowej do przyciągnięcia oka przechodnia. Wyważony stosunek między ścianami a eleganckimi proporcjami okna był możliwy tylko dzięki przekonaniu inwestora do zachowania obowiązujących w sąsiednich budynkach wysokości kondygnacji, sięgających prawie czterech metrów.
Przedostatnie piętro wieńczy wyraźny gzyms, nawiązujący stylem i wysokością do okolicznych budynków. Zamiast zwieńczyć kamienicę poprzez zastosowanie dwuspadowego dachu, Treese stworzył jeszcze jedną mieszkalną kondygnację. Całość nie razi jednak swoją wysokością dzięki wykorzystaniu efektu cofnięcia elewacji i udekorowania ją zdobioną balustradą. Wyjątkiem jest tutaj przedłużenie środkowej osi, która swoją neobarokową falistością godną Borrominiego sprawia wrażenie korony spoczywającej na fasadzie.
Również w samej konstrukcji Treese postawił na wariacje tradycji. Budynki zostały zbudowane w systemie podwójnych ścian z betonu i czerwonej cegły, tworząc trwały grunt do delikatnych prac tynkarskich. Gzymsy okalające okna wykonano na miejscu przy wykorzystaniu konstrukcji z metalowej siatki. Umożliwiło to nadanie odpowiedniej chropowatości ich kształtowi. Od czasu tamtej realizacji biuro projektowe rozwinęło się do zespołu ponad czternastu architektów, a od 2018 roku realizuje także zlecenia poza granicami kraju.
Chociaż można poświecić równie wiele uwagi także późniejszym realizacjom studia, które były równie doceniane, to wszystkie one wpisują się w pewien nurt, będący architektoniczną alternatywą tych, którzy nie chcą całkowicie zrywać z tradycją. Określani dzisiaj zbiorczo jako przedstawiciele neotradycjonalizmu w architekturze, chyba najlepiej zostali sportretowani właśnie przez samego Treese, który w kontekście realizacji przy Eisenzahnstrasse powiedział,
„Elementarne dla naszej praktyki to rozpoznanie tego co już istnieje. Nie chodzi o rekonstrukcje ale raczej o reinterpretacje przeszłości. Łączymy się z naszym dziedzictwem architektonicznym i wiedzą o budownictwie i kunszcie, aby stworzyć nową architekturę. Świadomą kontekstu i fizycznego porządku istniejącego miejsca.”
Biura WGN
CENTRALA WGN
