Materiał najważniejszy  to pismo podsekretarza stanu, Olgierda Dziekońskiego, skierowane do Zbigniewa Rynasiewicza, przewodniczącego Komisji. Ponieważ materiały nie posiadają klauzuli „tajne/poufne”, zatem bez przeszkód można je zaprezentować, w dużym oczywiście skrócie, opinii publicznej, bowiem, jak słusznie zauważyli autorzy obszernego, opartego na konkretnych, statystycznych danych, opracowania Konfederacji Budownictwa i Nieruchomości, działania rządu w kierunku przeciwdziałania kryzysowi powinny być informacją publiczną.

Realizując „Rządowy Plan Stabilności i Rozwoju”  zarówno rząd jak i NBP  „powzięły zdecydowane działania, służące wzmocnieniu stabilności oraz wzrostu gospodarczego w Polsce. Obejmują one instrumenty mające na celu zwiększenie zaufania na rynku międzybankowym i obniżenie kosztów pozyskania pieniądza, jak również wprowadzenie mechanizmów służących zwiększeniu inwestycji finansowanych ze środków publicznych i prywatnych. Istotny wzrost wydatków konsumpcyjnych osiągnięty zostanie dzięki konsekwentnie realizowanym obniżkom podatkowym w 2009 roku.  Sejm  - informuje Olgierd Dziekoński - przyjął rządowy projekt nowelizacji ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym.

Ponadto Fundusz będzie mógł zaciągać pożyczki z budżetu państwa. W sejmie jest również rządowy projekt ustawy o udzieleniu przez Skarb Państwa wsparcia instytucjom finansowym. Instrument ten umożliwia rządowi elastyczne i szybkie działania w stosunku do instytucji finansowych, w przypadku pojawienia się kryzysu.”

Proponowane w ustawie mechanizmy wsparcia  to  przede wszystkim gwarancje kredytów międzybankowych, pożyczki lub sprzedaż skarbowych papierów wartościowych. Wzrasta rola Banku Gospodarstwa Krajowego, którego kapitał zostanie podniesiony, bowiem jest on głównym podmiotem wspierającym proces obsługi poręczeń i gwarancji Skarbu Państwa.

Na szczególną uwagę zasługuje pakiet działań antykryzysowych, „deklarowanych po stronie Komisji Europejskiej. który wprowadza możliwość rozliczania kosztów ogólnych w programach współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego na zasadzie ryczałtu, jak to ma miejsce dotychczas w programach Europejskiego Funduszu Społecznego - co powinno przyczynić się do szybszego wydatkowania środków europejskich. Pakiet antykryzysowy przewiduje również rozszerzenie skali możliwych zaliczek dla beneficjentów projektów nawet do 100% wartości projektu. Ważnym elementem jest wprowadzenie wyższej ulgi inwestycyjnej dla nowo zakładanych firm. Firma rozpoczynająca swoją działalność będzie mogła wpisać w swoje koszty wszystkie wydatki ponoszone na inwestycje do wysokości 100 tysięcy euro w latach 2009-2010 (dotychczas było to tylko 50 tysięcy zł na jeden rok)”.


  • Liczba zezwoleń na budowę mieszkań w okresie styczeń - grudzień 2008 r. spadła o 7,1% r/r i wyniosła 230,1 tys .
  • Spadek w m-cu styczniu liczby pozwoleń na budowę o 14% (12,5 tysiąca udzielonych pozwoleń) w stosunku do stycznia 2008.
  • Spadek liczby rozpoczętych budów o 41,5% (5,9 tysiąca rozpoczętych budów) w stosunku do stycznia 2008.      
  • W styczniu i w lutym br. transakcji mieszkaniowych na rynku wtórnym było o 80-90%. mniej niż przed rokiem. Obniżki cen na rynku wtórnym sięgają nawet 30 %.
  • Kiedy podaż i popyt na rynku były w miarę zrównoważone, cena transakcyjna była zazwyczaj 5-10% niższa od ofertowej. Teraz, w dobie kryzysu, różnice sięgają 20-30%.
  • Wzrasta wartość zagrożonych kredytów hipotecznych, czyli takich, które nie są spłacane co najmniej od czterech miesięcy. Wartość zagrożonych kredytów hipotecznych wynosiła na koniec 2008 r. 1,9 mld zł, z tego 738 mln zł przypadało na kredyty przeliczane w walutach obcych, głównie we franku szwajcarskim.      Na koniec III kw. 2008 r. było to 1,5 mld zł, z czego 485 mln zł w kredytach walutowych.
  • Na przełomie 2008/2009 r. 80 % banków zaostrzyło kryteria udzielania kredytów dla firm, 86 % wprowadziło ostrzejsze zasady udzielania kredytów mieszkaniowych, a 75% - kredytów konsumpcyjnych. W tym okresie nieznacznie wzrósł popyt na kredyty krótko- i długoterminowe dla dużych przedsiębiorstw. Spadł natomiast popyt na kredyty długoterminowe dla małych i średnich przedsiębiorstw.
  • Popyt na materiały budowlane w styczniu 2009 r. był mniejszy o ok. 10 % r/r. W okresie tym, w porównaniu z poprzednim miesiącem, spadły ceny w czterech grupach towarowych, w czterech wzrosły, a w czterech się nie zmieniły.
  • W 2008 r. ogłoszono 425 upadłości, o 55 mniej niż w 2007 r. W tym roku może zbankrutować  20 % firm więcej. Dotknie to szczególnie branżę budowlaną, w której w ub. r. upadło 17 %  firm. Wyhamowanie dynamiki produkcji budowlano-montażowej      spowoduje sytuację, w której wiele słabszych firm będzie musiało wstrzymać działalność, sprzedać majątek lub się przebranżowić.
  • Następują kumulacje w opóźnieniach w płatnościach pomiędzy inwestorami a wykonawcami. W ciągu ostatnich 6 - mcy zwiększyła się ilość zleceń windykacyjnych o 40 %. Coraz częściej pojawiają się przypadki wyłudzeń materiałów budowlanych, sytuacja podobna do kryzysu sprzed siedmiu lat.



W diagnozie sytuacji oparł się minister Dziekoński na solidnie opracowanych materiałach Konfederacji Budownictwa i Nieruchomości, Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa oraz Izby Projektowania Budowlanego. Poniżej przytaczam dane statystyczne, zawarte w pierwszym z materiałów, które obrazują słabnącą kondycję polskiego budownictwa. Oto niektóre z nich: Autorzy raportu Konfederacji Budownictwa i Nieruchomości  przestrzegają, że obecnie nie ma już rynku inwestora ani klienta, ale nastaje faza „rynku bankierów”. Taka sytuacja, w której banki zaostrzać będą politykę kredytową, doprowadzi w konsekwencji  nie tylko do ograniczenia rynku pierwotnego, i wtórnego, ale za dwa lata może się okazać, że nie będzie z czego budować, i trzeba będzie sprowadzać materiały budowlane z zagranicy.

Kryzys więc nie  ominie budownictwa, ale w tej branży osłabienie koniunktury może być łagodniejsze, a ratunkiem dla budownictwa powinno okazać się budownictwo infrastrukturalne i drogowe. Autorka raportu zamówionego przez Polski Związek Pracodawców Budownictwa wskazuje na sposób finansowania prac infrastrukturalnych, w którym ważne jest wykorzystanie środków unijnych oraz środków z budżetu centralnego, jednostek samorządu terytorialnego i przedsiębiorstw, a także na rolę rozwiązań systemowo-organizacyjnych.

„Zadania budownictwa infrastrukturalnego - stwierdza autorka - są olbrzymie, dotyczy to zdań związanych z EURO 2012, programu budowy dróg i autostrad i wielu innych. Na programy infrastrukturalne realizowane w dużym stopniu z udziałem środków unijnych będzie wywierana największa presja.”

Występują już symptomy, które będą miały pozytywny wpływ na sytuację w sektorze budowlanym: w najbliższej przyszłości nie powinno być trudności kadrowych (co limitowało produkcję budowlaną), upraszczane są też procesy zapewniające sprawne przygotowanie inwestycji, nastąpi zapewne przesuwanie mocy produkcyjnych z budownictwa mieszkaniowego na infrastrukturalne.

„Są jednak też czynniki – podkreśla autorka raportu -  osłabiające możliwości wzrostu. Mimo podejmowania działań bodźcowych (np. uproszczenie przepisów Prawa budowlanego) nadal nie ulega znaczącej poprawie przygotowanie projektów do realizacji (np. przetargi, PPP, plany zagospodarowania przestrzennego, ograniczanie roszczeń ochrony środowiska). Przedsiębiorstwa uważają, że nadmiernie restrykcyjne są warunki udzielania kredytów przez  banki.”

Jakie zatem działania antykryzysowe w sektorze budowlanym chce rząd realizować? Minister Dziekoński wskazuje na kilka z nich, szczególnie ważnych:
  • Zmiana definicji celu publicznego, co powinno spowodować ułatwienia w uzyskaniu decyzji o lokalizacji inwestycji na danym terenie.
  • Usunięcie barier z procedury uchwalania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, określenie zasad partycypowania inwestorów realizujących inwestycje celu publicznego w kosztach sporządzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
  • Stworzenie jasnych i dostępnych inwestorowi przepisów określających warunki zagospodarowania i zabudowy terenu, uniezależniających proces inwestycyjny od jednorazowych decyzji organów administracyjnych.
  • Inicjowanie projektów w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego w celu zwiększenia popytu inwestycyjnego,
  • Opracowanie mechanizmu, który umożliwiałby realizację inwestycji w obszarze odnawialnych źródeł energii, proponuje się wspieranie tych inwestycji w formie pożyczek udzielanych ze środków publicznych. Udzielane pożyczki wzmocnią m.in. popyt na roboty budowlano- montażowe.
  • Przyspieszenie prac nad pakietem projektów legislacyjnych (ustawy i rozporządzenia).
Rolą sprawozdawcy nie jest komentowanie. Zresztą nie komentarz jest w tym wypadku ważny, lecz  w jaki sposób i jak szybko te działania antykryzysowe zostaną wdrożone. Od tego zależeć będzie przyszłość tego jednego z istotnych dla rozwoju gospodarki sektorów.

Źródło:
  • Pismo Olgierda Dziekońskiego, podsekretarza stanu w Ministerstwie Infrastruktury, z dnia 4 marca 2009, do Pana Zbigniewa Rynasiewicza, Przewodniczącego Komisji Infrastruktury, INF-181-4-09.
  • „Ocena sytuacji w budownictwie - początek roku 2009”, raport Konfederacji Budownictwa i Nieruchomości, z dnia 29.02.2009, przygotowany przez: Michała Staszewskiego, Waldemara Mazana, Marcina Piotrowskiego.
  • „Ocena sytuacji w budownictwie w 2008 roku i perspektywy na rok 2009”, opracowanie z dnia 16.02.2009, przygotowane na zlecenie Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa przez prof. dr Zofię Bolkowską, Wyższa Szkoła Zarządzania i Prawa.
Bogdan Rogatko
Europejski Instytut Nieruchomości

Źródło: Property Jornal Polska Giełda Nieruchomości 04-05/09