W związku z gruntowną reformą polskich sił zbrojnych, w szczególności zmianami systemowymi polegającymi na rezygnacji z powszechnego obowiązku odbywania służby wojskowej przez obywateli i stworzeniu armii zawodowej, wiele nieruchomości wojskowych stało się zbędne dla realizacji zadań związanych z bezpieczeństwem i obronnością kraju. W celu prywatyzacji tego mienia zostały powołane – Agencja Mienia Wojskowego i Wojskowa Agencja Mieszkaniowa, będące państwowymi osobami prawnymi.
 
Agencja Mienia Wojskowego została utworzona mocą ustawy z dnia 30 maja 1996 r. o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego, nadzór nad jej działalnością sprawuje Minister Obrony Narodowej. Ustawa określa: zadania, zasady działalności oraz organizację AMW; zasady i tryb gospodarowania mieniem Skarbu Państwa, będącym w trwałym zarządzie jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej albo ministrowi do spraw wewnętrznych lub przez nich nadzorowanych, a także innym mieniem będącym we władaniu tych jednostek, niewykorzystywanym do realizacji ich zadań, jak również – zasady i tryb gospodarowania mieniem pozostałym po likwidacji państwowych osób prawnych, dla których organem założycielskim lub organem nadzoru był Minister Obrony Narodowej lub minister właściwy do spraw wewnętrznych. Głównym jej zadaniem jest przejmowania mienia zbędnego wojsku oraz jego jak najefektywniejsze zagospodarowanie i zasilenie środkami finansowymi z tego tytułu budżetu funduszów modernizujących polską armię.
 
Z kolei Wojskowa Agencja Mieszkaniowa została utworzona mocą ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczpospolitej Polskiej. Jest ona podległa Ministrowi Obrony Narodowej. Ustawa określa sposób zakwaterowania sił zbrojnych oraz zadania, zasady działalności oraz organizację WAM. Do zadań tej Agencji należy m.in. prywatyzacja zasobów mieszkaniowych i lokali użytkowych oraz związanej z nimi infrastruktury technicznej i społecznej.
 
Gospodarka nieruchomościami
Zadaniem obu agend jest prawidłowa gospodarka nieruchomościami, przekazanymi im przez Skarb Państwa, który powierza Agencjom wykonywanie prawa własności i innych praw rzeczowych na rzecz Skarbu Państwa. Stosunek powiernictwa łączący Skarb Państwa i Agencje jest stosunkowo młodą instytucją w polskim systemie prawnym.
Po raz pierwszy zostało wprowadzone do obowiązującego prawa mocą art. 5 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Treścią tego stosunku jest wykonywanie w imieniu własnym przez Agencję Mienia Wojskowego i Agencję Nieruchomości Rolnych prawa własności i innych praw rzeczowych na rzecz beneficjenta (Skarbu Państwa) w stosunku do powierzonego mienia.
 
Nieco inaczej jest z Wojskową Agencją Mieszkaniowa, w stosunku do której treść stosunku powierniczego obejmuje wykonywanie prawa własności i innych praw rzeczowych w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa. Różnice te wynikają z faktu, że WAM jest jednostką podległą MON, podczas gdy AMW jest przez MON nadzorowana.
 
Pojęcie nadzoru i podległości są pojęciami z zakresu prawa administracyjnego określającymi wzajemne relacje wewnątrz aparatu administracyjnego. Przyjmuje się, że pojęcie nadzoru używa się do sytuacji kiedy organ nadzorujący wyposażony jest w środki oddziaływania na postępowanie organów nadzorowanych, nie może jednak wyręczać tych organów w działaniu. Pojęcie podległości jest natomiast wyrazem hierarchicznej budowy aparatu państwowego. Jednostka organizacyjna wyższego stopnia może korzystać z określonych uprawnień zwierzchnika w stosunku do jednostek organizacyjnych niższego stopnia. Konstatując, stosunek podległości bardziej wiąże organ nadzorczy i nadzorowany.
 
Do podstawowych zadań AMW należy gospodarowanie, utrzymanie i uporządkowanie stanu prawnego nieruchomości przekazanych nieodpłatnie protokołem zdawczo-odbiorczym. Co ważne dla bezpieczeństwa obrotu, przekazywane nieruchomości muszą być oczyszczone z niewybuchów i niewypałów, jeżeli zachodzi taka potrzeba. Wykonywanie prawa własności i innych praw we własnym imieniu AMW oznacza, że może ona korzystać z rzeczy, pobierać pożytki i rozporządzać składnikami majątkowymi, należącymi do majątku powierniczego. Nie może zrzec się prawa własności (takie prawo jej nie przysługuje). AMW może dokonywać sprzedaży, zamiany, ustanawiać wieczyste użytkowani, oddawać w użytkowanie, w zarząd, w administrowanie, wnosić mienie do spółek i nabywać udziały w spółkach. Mocą ustawy AMW jest uprawniona do przekazywania na podstawie umowy gminie na własność nieodpłatnie bądź z bonifikatą nieruchomości na cele infrastrukturalne, służące wykonywaniu własnych zadań gminy. 
 
Oferta Agencji
Zarówno AMW, jak i WAM sprzedaje swoje nieruchomości w drodze przetargów zorganizowanych na podstawie ustawy o gospodarce nieruchomościami. Z uwagi na to, że były to nieruchomości wojskowego, często zlokalizowane są one w centrach miast. Stanowią więc doskonałą okazję dla inwestorów. Informacje o organizowanych przetargach można znaleźć na stronach internetowych obu agencji.
 
Dużą zaletą nieruchomości będących w zasobie AMW jest ich duże zróżnicowanie. Przetargi są skierowane zarówno do osób indywidualnych szukających gruntów pod budowę domu czy dla potrzeb prowadzenia niewielkiej działalności gospodarczej, jak i do dużych inwestorów i deweloperów. Można nabyć działki budowlane pod zabudowę jednorodzinną.
 
Brak uchwał mpzp
Jedną z ciekawszych ofert sprzedaży nieruchomości AMW jest Kępa Mieszczańska we Wrocławiu. Jest to ważny punkt na mapie Wrocławia. Jednakże jej część prywatyzowana przez AMW nie ma uchwalonego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Sporządzenie mpzp należy do zadań własnych gminy, stanowi on akt prawa miejscowego, obowiązujący na terenie gminy.
 
Rada Miejska Wrocławia 5 lat temu, podjęła uchwałę z dnia 19 października 2006 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla północnej części obszaru Kępa Mieszczańska we Wrocławiu. Wykonanie tej uchwały powierzono Prezydentowi Wrocławia, jednakże do dnia dzisiejszego nie została ona zrealizowana.
 
Obowiązki organu wykonawczego gminy określa art. 17 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Należą do nich m. in. ogłoszenie o podjęciu uchwały o przystąpieniu do sporządzenia planu, określenie terminu składania wniosków do planu, sporządzenie projektu planu rozpatrując wnioski, wystąpienie o opinie i uzgodnienia do podmiotów wskazanych w ustawie i przede wszystkim przedstawienie radzie gminy projektu planu miejscowego wraz z listą nieuwzględnionych uwag.
 
Problem braków mpzp dotyka wiele gmin w Polsce. Jak wynika ze statystyk średnio we Wrocławiu musi upłynąć 1 rok i 10 miesięcy od podjęcia uchwały o przystąpieniu do sporządzenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego do jej realizacji, podczas gdy dla Kępy Mieszczańskiej minął już okres 5 lat od przystąpienia do sporządzenia mpzp.
Z reguły dla terenów położonych bliżej centrum miasta, istotnych dla jego prawidłowego rozwoju, mpzp są uchwalane w krótszym terminie. Już 17 marca 2008 roku prezydent Wrocławia wydał zarządzenie w sprawie rozpatrzenia wniosków do miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Na tym etapie realizacja uchwały stanęła.
 
Postępowanie władz miasta musi dziwić, skoro odpowiedzialne są one za kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie gminy. Centrum miasta Wrocławia charakteryzuje gęsta zabudowa, brak jest terenów pod nowe inwestycje. W ostatnich latach wiele ważnych inwestycji było realizowanych w znacznej odległości od centrum.
Kępa Mieszczańska to świetna okazja, aby odciążyć Stare Miasto i rozszerzyć strefę biznesowo-mieszkaniową w mieście. Obszar ma szansę stać się wizytówką Wrocławia, ale żeby tak się stało potrzebne jest racjonalne działania władz miasta.   
 
Przyczyną opieszałości wszystkich rad gmin w uchwalaniu mpzp jest brak obowiązku ich sporządzenia (poza nielicznymi wyjątkami), a co za tym idzie, również brak sankcji. Brak obowiązku w sporządzeniu mpzp nie usprawiedliwia jednak opieszałości w działaniu organu wykonawczego gminy. Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym do podstawowych obowiązków organu wykonawczego gminy należy wykonanie uchwały rady gminy. W przedstawionej wyżej sytuacji Rada Miejska Wrocławia podjęła uchwałę o przystąpieniu do sporządzenia planu dla Kępy Mieszczańskiej 19 października 2006 roku. Skoro w tej sytuacji zaszłyby przesłanki wskazujące na opieszałość w działaniu organu wykonawczego, każdy kogo interes prawny lub uprawnienia zostałyby naruszone ma prawo do złożenia skargi do sądu administracyjnego na podstawie art. 101a ustawy o samorządzie gminnym.
 
Fundusz modernizacyjny
Środki wygenerowane przez Agencję Mienia Wojskowego ze zbywania mienia, w wysokości 93% są przekazywane na Fundusz Modernizacji Bezpieczeństwa Publicznego, który jest państwowym funduszem celowym, utworzonym na mocy ustawy o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego. Wydatki Funduszu przeznacza się na realizację zadań inwestycyjnych oraz na modernizację uzbrojenia i wyposażenia organów i jednostek podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych lub przez niego nadzorowanych.
Jak wynika z informacji opublikowanych przez Agencję Mienia Wojskowego, od początku swojej działalności, przekazała ona na Fundusz Modernizacji Sił Zbrojnych i na Fundusz Modernizacji Bezpieczeństwa Publicznego ponad 1,39 mld złotych. Ponadto przekazała samorządom w trybie bezprzetargowym nieruchomości o łącznej pierwotnej wartości niemal 516 mln złotych. Z tytułu podatków lokalnych AMW zapłaciła samorządom ponad 164 mln złotych i odprowadziła prawie 120 mln złotych podatku dochodowego od osób prawnych. W ten sposób wspierane są przez Agencję również samorządy terytorialne.
 
Wpływy pieniężne z gospodarowania nieruchomościami Skarbu Państwa powierzonymi Wojskowej Agencji Mieszkaniowej i Agencji Mienia Wojskowego są ograniczane z uwagi na realizację uprawnień tzw. zabużańskich, w konsekwencji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 grudnia 2002 roku. Zgodnie z tym wyrokiem, skład orzekający uznał za niezgodny z Konstytucją art. 31 ust 4 ustawy o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego, który wyłączał stosowanie art. 212 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami, wprowadzający ogólną zasadę zaliczenia wartości nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami Polski na poczet opłat z tytułu użytkowania wieczystego lub ceny nabycia nieruchomości, do nieruchomości gospodarowanych przez Agencję.

Reforma polskiej armii i podmiotów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo wewnętrzne wymaga znacznych nakładów finansowych. Prywatyzacja byłych nieruchomości wojskowych to jeden z bardziej znaczących sposobów na ich pozyskanie.

Robert Naborczyk

źródło: Property Journal 10-11/2011